Bóg chaosu i kosmosu (na marginesie wojny)

Gdzie jest Bóg? Dlaczego milczy i nie działa?

Po 24 – tym lutym często słyszę te pytania.

Czy potrafię na nie odpowiedzieć? Nauczony przez teologię, pewnie tak. Mógłbym wykorzystać argumenty tzw. teodycei, ale czy Bogu potrzebna jest obrona? Oczywiście, że nie, bo czyż może garnek spierać się z garncarzem, że został uczyniony właśnie takim, jakim jest?

Mógłbym też bardziej duszpastersko i sympatycznie wskazać na cierpiącego Jezusa i powiedzieć, że Bóg nie uciekł z Golgoty, ale wraz z człowiekiem cierpi na krzyżu.

Kiedyś ta odpowiedź wydawała mi się sensowna i prawdziwa. Kilkakrotnie nawet jej użyłem, jednak później doświadczyłem, że nie rozwiązuje podstawowego problemu człowieka. O ile nadaje się do duszpasterskiego oddziaływania w kryzysie, o tyle człowieka wiary pozostawia bezradnym  wobec nagłych zwrotów życiowej sytuacji i ludzkich dziejów.

W wyniku wojny na Ukrainie większość z nas została pozbawiona pewności dostatniego, pomyślnego i bezpiecznego życia. Pojawiła się niewyobrażalna sytuacja, że możemy stracić wszystko, z czym wiążemy poczucie bezpieczeństwa. Wojenny konflikt wpierw sprowadza w naszą codzienność strach i depresję, w kolejnym dobiera się do zdrowia i dobrych relacji.

Przez kilka ostatnich dziesięcioleci wydawało się nam, że o ile w doświadczeniu jednostki może pojawić się nieprzewidziany kryzys, który pod znakiem zapytania stawia nawet życie, o tyle w doświadczeniu europejskich narodów destrukcyjna, niszcząca i krzywdząca wojna jest już niemal niemożliwa. Stworzony przez nas kosmos miał po prostu trwać. Przyznawaliśmy mu prawo do lekkiej korekty wzrostu przez lokalne i ostatecznie dające się przeżyć spadki na giełdach, ale żeby niemal z dnia na dzień miał się ugiąć pod przerażającą i totalną energia chaosu?

Tymczasem okazało się, że chaos, który nas przeraża, ponieważ nie potrafimy go pojąć ani nim zarządzać, niczym gorąca lawa, zawsze gotowa do wydostania się spod ziemi podczas erupcji wulkanu, czyha pod powierzchnią ludzkich dziejów, i to płyciej niż nam się wydawało, aby upomnieć się o nasz porządek świata. Zaskoczeni nietrwałością kosmosu, który stworzyliśmy dla własnego bezpieczeństwa i wygody, zaczynamy interesować się Bogiem, żeby znaleźć ujście dla narastającej frustracji i złości.

Dlaczego Bóg nie wspiera naszego kosmosu? Dlaczego nie panuje nad chaosem? Dlaczego nie podpiera i nie uwiarygodnia naszych roszczeń do kontrolowania biegu wydarzeń i zarządzania dziejami wszechświata?

Te pytania i pretensje powstają z konkretnego podglebia, którym są chrześcijańskie, naiwne wyobrażenia Boga. Nie wiedzieć dlaczego kojarzymy Go tylko z kosmosem. Uwierzyliśmy w kapłańskie zapewnienia, że Bóg jest Bogiem porządku, zapominając, że jako Źródło Życia jest wszystkim. Boga nie można uczynić gwarantem ludzkiego kosmosu, wypierając ze świadomości Jego związek z chaosem. 

W szkolnej, czyli w poprawnej i tradycyjnej teologii obwiązuje definicja, opisująca Boga jako ukrytego i jednocześnie objawionego, co religiologia, a wraz z nią pozostałe nauki humanistyczne przetłumaczyły na pojęcie tajemniczej mocy, jednocześnie przerażającej i fascynującej. Objawiony i fascynujący Bóg, utożsamiany z manifestacją (objawieniem) boskości w człowieczeństwie Jezusa Chrystusa, jest do przyjęcia, bo współczuje i ratuje człowieka z opresji. W związku z tym również teologia nie ma problemu z opisem objawiającej się boskości. Jednak jej drugi aspekt, zasłonięty przed ludzkim umysłem niczym niewidoczna strona księżyca, ukryty i przerażający, jest już trudny do opisania, więc i teologia stosuje metodę apofatyczną, zakładając, że jakiekolwiek pozytywne poznanie natury Boga przekracza granice możliwości rozumu. Praktycznie to oznacza, że ukryty aspekt Boga zaprzecza wszystkiemu, co jesteśmy w stanie pomyśleć i powiedzieć.

Niewielu teologów jest skłonnych uznać, że ukryty i przerażający Bóg manifestuje się jako chaos, wobec którego jesteśmy bezbronni, a gdy działa pozostaje ludziom ufne przyjęcie skutków chaosu.  Poddani presji, którą jest nadzieja wielu religijnych ludzi, że oswojonego Boga można modlitwą i wiarą zmusić do budowania bezpiecznego życia, teolodzy są skłonni upchnąć Boga w ramy ludzkiego kosmosu, każąc Mu zwyciężać chaos.

Definiując Boga w ten sposób, a potem powtarzając tę definicję bez końca, zaczynamy wierzyć w własne urojenia, koncepcje, wyobrażenia (obrazy Boga), wypierając część własnego doświadczenia i ludzkich dziejów z nieprzewidywalnym i przerażającym chaosem. W efekcie takich nieszczęść i tragedii, jak wojenna inwazja Rosji na Ukrainę, pojawiają się pytania w stylu: Gdzie jest Bóg? Dlaczego milczy i nie działa?

Dziś już wiem, bo to widzę, więc to stało się częścią mojej wiary, że określenia ukryty i objawiony oraz przerażający i fascynujący trzeba zastąpić bardziej współczesnymi i adekwatnymi do stanu naszej wiedzy oraz duchowości. Otóż wraz z rozwojem nauki staje się coraz bardziej oczywiste i naoczne, że boskość należy definiować jako harmonię dwóch rodzajów energii, żeńskiej i męskiej. To jednocześnie są dwa aspekty Boga, które są matrycą stworzenia wszechświata i człowieka: „Potem rzekł Bóg: Uczyńmy człowieka na obraz nasz, podobnego do nas…. I stworzył Bóg człowieka na obraz swój. Na obraz Boga stworzył go. Jako mężczyznę kobietę stworzył ich” (1 Mż 1,26n). Co tradycyjna teologia nazywa ukrytym i przerażającym aspektem Boga jest odpowiednikiem energii żeńskiej. Analogicznie objawiony i fascynujący aspekt Boga jest odpowiednikiem energii męskiej.

Wszystko staje się jasne, gdy wsłuchamy się w grupę mężczyzn, którzy dzielą się swoimi życiowymi doświadczeniami. „Kobiety nie zrozumiesz”; „Wracasz do domu i nie wiesz z czym przyjdzie ci się  zmierzyć, będzie spokojna i przewidywalna czy wybuchnie i zacznie mieć pretensje do wszystkiego”.

„Kobiecość jest przerażająca. Jak ją ujarzmić?”. To pytanie spod „budki z piwem”, wypowiadane przez męskie usta, nie odbiega daleko od naszego: „Chaos wojny jest przerażający. Jak go ujarzmić, żeby nie rozlał się na cały świat?”. To ta sama perspektywa, której granic tylko nie potrafimy dostrzec. Co mężczyzn przeraża w kobiecości? Potencjalność każdego zachowania, każdego rozwiązania, każdej manifestacji, ponieważ mężczyźni lubią mieć wszystko zaplanowanie i pod kontrolą. Żeńska energia jest energią chaosu, to znaczy potencjalnością zaistnienia każdej formy życia. Z żeńskiej, rodzącej, stwórczej energii, w historii wszechświata i na powierzchni ludzkich dziejów ujawnia się zawsze jedna z możliwych form życia, która przybiera już ujarzmiony, konkretny, fizyczny, historyczny kształt. 

Mężczyźni tymczasem lubią czuć się władcami, którzy zarządzają życiem. Męskość w przeciwieństwie do kobiecości jest konkretną, fizyczną, strukturalną manifestacją życia, więc to, co manifestuje się w świecie, a pochodzi z energii żeńskiej, ukrytej przed ludzkim wzrokiem, przerażającej swoim niewyobrażalnym potencjałem wydania na świat wszystkiego, jest energią męską.

Jak z kobiety rodzi się mężczyzna, czyli z waginy rodzi się fallus, czyli z potencjalności wszystkiego pojawia się konkretna fizyczna postać świata, dziejów i człowieka, tak dziewica rodzi syna. To ponadczasowy ruch energii, pochodzący z boskiej matrycy stworzenia. Kto go dostrzega, rozumie dlaczego ludzki kosmos nie może trwać wiecznie i zostaje wchłonięty przez chaos, aby chwilę później mógł zamanifestować się kolejny kosmos. To jest dokładnie ten sam ruch energii, który decyduje o tym, że po lecie nastaje zima i kolejne lato, a po dniu nadciąga noc, z której rodzi się nowy dzień.

Matrycą harmonijnego współdziałania żeńskiego i męskiego aspektu energii jest Źródło Życia, w którym chaos jest odpowiednikiem energii żeńskiej, zaś kosmos męskiej. Dzięki temu zrozumiałem, że mówienie o Bogu jako porządkującym Stwórcy, który zwycięża potwory chaosu, zagrażające ludzkiemu życiu, jest niemożliwe. To jest kłamstwo, stworzone na potrzeby wyparcia strachu przed konsekwencjami działania żeńskiego aspektu boskości.

Wiara nie jest władzą! To znaczy, że służy nie tylko do przyjmowania ratunku, czyli wybawienia, ale tak samo jest potrzebna do przeżycia nieoczekiwanego obrotu spraw, w którym wszystko staje na głowie i niczego nie da się zrozumieć. Wiara, czyniąca człowieka pełnym, szczęśliwym, spokojnym, co teologia nazywa wiarą usprawiedliwiającą, jest przyjęciem życia, płynącego ze Źródła, w którym chaos i kosmos są dwoma, harmonijnie współdziałającymi aspektami energii.

Wiara nie przywiązuje się do konkretnej manifestacji życia, ale jest uczestniczeniem w całości życiowego doświadczenia. Dlatego jest też spokojnym przyjęciem chaosu, czyli śmierci i nocy. Słowa: „Ojcze, w ręce twoje polecam ducha mego” (Łk 23,46) świadczą o tym, że fizycznie i historycznie konkretna męska manifestacja człowieczeństwa, o imieniu Jezus, powracając do Źródła Życia oddaje się boskiej kobiecości.

Ponieważ wszyscy jesteśmy z kobiecej energii chaosu i do niej powracamy, więc wiara nie potrzebuje odpowiedzi na pytania: Gdzie jest Bóg? Dlaczego milczy i nie działa?

Wiara przyjmuje doświadczenie.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

piętnaście + 2 =